دسته: علوم اجتماعی چکیده گرایش و اعتیاد به سوء مصرف مواد از موضوعات مهم در حوزه آسیب های اجتماعی است که ذهن و اندیشه بسیاری از محققین این حوزه را به خود مشغول کرده است در دهه های اخیر گرایش جوانان و نوجوانان به مواد مخدر موجبات نگرانی خانواده ها و برنامه ریزان کشور را فراهم نموده است چرا که باعث از دست رفتن بسیاری از منابع و نیروی انسانی می شود خانواده به عنوا
قیمت فایل فقط 1,900 تومان
مدل خانواده محور پیشگیری اولیه از سوء مصرف مواد مخدر
چکیده:
گرایش و اعتیاد به سوء مصرف مواد از موضوعات مهم در حوزه آسیب های اجتماعی است که ذهن و اندیشه بسیاری از محققین این حوزه را به خود مشغول کرده است. در دهه های اخیر گرایش جوانان و نوجوانان به مواد مخدر موجبات نگرانی خانواده ها و برنامه ریزان کشور را فراهم نموده است. چرا که باعث از دست رفتن بسیاری از منابع و نیروی انسانی می شود.
خانواده به عنوان کانونی که شخصیت نخستین کودک در آن شکل می گیرد نقش بسیار مهمی در گرایش به سوی ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی و یا سالم زیستی اعضای خانواده دارد. در این راستا توجه به شاخص های خانوادگی موثر در گرایش به سمت آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد نقش بسیار مهمی در پیشگیری از آن ایفا می کند.
هرچند پیشگیری را می توان موثرترین راهبرد برخورد با سوء مصرف مواد دانست، اما انتخاب بهترین روش پیشگیری چندان آسان و روشن نیست ،زیرا همانطور که اشاره شد علل اعتیاد متعدد،مرتبط به هم و چند بعدی است . بنابراین تردیدی نیست که جوامع مختلف،اقدامات پیشگیرانه متنوع را باید با شرایط ویژه خود تطبیق دهند.
مقدمه:
انسان،سیستمی زنده و ساختار یافته است که پیاپی نسبت به ساختارهای داخلی خود واکنش نشان می دهد و همزمان تمام امکانات عمل،تعامل و تغییر فرد را نیز مشخص می کند.از سوی دیگر،فرد به عنوان موجودی اجتماعی ،ابتدا در محیط خانواده به موجودی اجتماعی تبدیل می شود(کاس-چینو،کانینو،1996).پدیده ی اجتماعی کردن فرزندان توسط خانواده به عنوان عاملی مهم در رابطه با رفتارهای تضمین کننده سلامت شناخت شده است.خانواده بهنجار،خانواده ای است با ساختار منسجم که در جهت رشد و رفاه اعضای خود عمل می کند و می تواند به طور پویا با عوامل نوبه نو شونده ی محیطی، تعامل برقرار کند و با آنها سازگار شود، بی آنکه در این میان دچار اغتشاش گردد و افراد خانواده در این فرایند از خود علائم مرضی بروز دهند(موسوی،1382).
گرایش و اعتیاد به مواد مخدر از موضوعات مهم در حوزه آسیب های اجتماعی است.در دهه های اخیر گرایش جوانان به مواد مخدر موجب نگرانی خانواده ها و برنامه ریزان را فراهم نموده است چرا که باعث از دست رفتن بسیاری از منابع و نیروی انسانی می شود و ضربه جبران ناپذیری بر اجتماع وارد می آورد.از منظر آسیب شناسی مواد مخدر یک تهدید استراتژیک و چند چهره است که با مقتضیات زمان یکی از چهره های آن برجسته تر از سایر چهره ها می شود. این تهدید نه تنها امنیت فردی بلکه امنیت هستی شناختی یا وجودی یک جامعه را مورد تهدید قرار می دهد(مسلمی،89).از طرف دیگر این موضوع در ایران حادتر است،زیرا درصد جمعیت جوان در ایران بسیار بالا است. در این بین ، آمار معتادان جوان رو به افزایش و سن آنان روبه کاهش است.طبقه جوان بیش از میان سالان و سالخوردگان به اعتیاد گرایش یافته اند و متاسفانه کراک و شیشه تبدیل به متداولترین ماده مخدر مورد استفاده ی آنان شده است(موسوی،1382).در این بین پیشگیری را می توان موثرترین راهبرد برخورد با سوء مصرف مواد مخدر دانست.پیشگیری همواره ساده ترین،کم هزینه ترین و بی شک موفق ترین روش برای کنترل و مهار معضل اعتیاد بوده است.
اهمیت و ضرورت
یکی از مشکلات حاد جامعه ی ایران،مسئله ی اعتیاد است.اعتیاد نه تنها افراد بزرگسال را به دام خود می کشد بلکه سن معتادان روز به روز کاهش می یابد و جوانان و نوجوانان را هم به ورطه خود می کشاند.این آسیب اجتماعی تعداد زیادی از مردم را تحت تاثیر قرار داده و به طور روز افزونی در حال تعامل با سایر آسیب های اجتماعی و تبدیل شدن به یک تهدید ساخت شکن است(مسلمی،1389).معضل اعتیاد هم اکنون جزء چهار بحران جهانی به حساب می آید ولی بخاطر سود سرشاری که نصیب کشورهای تولید کننده و توزیع کننده این مواد می کند مورد حمایت قدرت های جهانی قرار دارد. معمولا استفاده از مواد مخدر از نوجوانی و جوانی شروع می شود و در وضعیت سلامت بزرگسالی تاثیر می گذارد.به این ترتیب ،این دوره در استراتژی پیشگیری از اعتیاد اهمیت زیادی دارد، همان طور که مهم ترین وظیفه جامعه، اجتماعی کردن کودکان و داشتن بزرگ سالانی با ثبات است. خانواده به عنوان نخستین محیط برای اجتماعی کردن کودکان،هدف اصلی کوششهای پیشگیرانه است.برای پیشگیری اصولی اعتیاد نوجوان و جوانان،عملکرد سیستم خانواده باید کارا باشد. مطالعه حاضر،برآن است که که با شناسایی عوامل خانوادگی موثر در گرایش افراد به اعتیاد در نهایت به ارائه راهکارهایی جهت پیشگیری ار اعتیاد بپردازد.
ملاحظات نظری:
تاکنون نظریه های متفاوتی برای گرایش افراد به اعتیاد وجود داشته است ولی همه مولفان و محققانی که در حوزه آسیب های اجتماعی مطالعه کرده اند به خانواده به عنوان عاملی موثر در ایجاد و گسترش اعتیاد اشاره کرده اند چنانچه متخصصان جامعه شناسی خانواده نیز براین امر صحه گذاشته اندکه"هیچ جامعه ای نمی تواند ادعای سلامت کند چنانچه از خانواده هایی سالم برخوردار نباشد باز بی هیچ شبهه ای ،هیچ یک از آسیب های اجتماعی نیست که فارغ از تاثیر خانواده پدید آمده باشد"(ساروخانی،1370).همانطور که ذکر شد یکی از زمینه هایی که همگان در آن نقش دارند بستر های خانوادگی است سئوال اساسی این است که چه نوع خانواده ای و با چه ویژه گی هایی نقش و علت مهم تری دارند.و برای پیشگیری از آنها چه عواملی مهم است.
مقاله حاضر برآن است تا با مراجعه به دیدگاه کارکرد گرایی-ساختی و با مراجعه به تحقیقات و پژوهش های انجام شده ،خانواده و اعتیاد را به شکل تخصصی تر بررسی کرده و راههای پیشگیری اولیه از سوء مصرف مواد را نشان دهد.
روش پژوهش:
روش پژوهش حاضر مبتنی بر روش كتابخانه ای و استفاده از كتب و منابع و تحقیقات انجام شده در این زمینه و همچنین استفاده از مقالات موجود در سایت های قابل دسترس بوده است.
دیدگاه کارکرد گرایی-ساختی
یکی از مهمترین و شایعترین دیدگاههای مسلط در تبیین سوء مصرف مواد مخدر در ایران خانواده و نقش آن در گرایش افراد به خصوص جوانان و نوجوانان به اعتیاد است.بنیاد خانواده به عنوان نخستین جایگاه در شکل گیری شخصیت کودک نقش بسزایی در تعیین هویت فرد دارد و لذا به گونه ای غیر مستقیم بر ساخت جامعه اثر می گذارد و از این منظر می تواند سرچشمه افزایش سوء مصرف مواد مخدر در جامعه باشد.دیدگاه کارکرد گرایی – ساختی در بعد خرد به تبیین نقش خانواده در سوء مصرف مواد مخدر می پردازد و بیان می کند هنگامی که هنجارها و ارزش های خانواده به هر دلیلی تضعیف شود و آنومی در سطح آن رخ نماید،یعنی فرایند جامعه پذیری فرد در خانواده به درستی صورت نگیرد و انسجام کمتری در روابط میان اعضای خانواده حاصل شود شخص به سوء مصرف مواد مخدر روی خواهد آورد. بر اساس این دیدگاه جوانانی که والدین شان از یکدیگر جداشده اند و یا به هر دلیلی دارای روابط نابسامان و شرایط آسیب پذیری در کانون خانواده هستند و نظارت و کنترل از سوی والدین برای آنها وجود ندارد ممکن است به سوء مصرف مواد مخدر روی آورند. همچنین با توجه به نقش خانواده در انتقال هنجارها،الگو پذیری کودکان و نوجوانان از اعضای خانواده در صورتی که یکی از والدین معتاد باشد علاوه بر اثرات مواد مخدر مصرف مواد توسط اولیاء این کودکان احتمال بیشتری دارد که به سوء مصرف مواد مخدر روی آورند.مارلولی در زمینه نقش خانواده در گرایش به سوء مصرف مواد مخدر می گوید: از هم پاشیدگی خانواده و مرگ یکی از والدین به خصوص پدر نقش مهمی در سوء مصرف مواد مخدر از سوی جوانان دارد(سبحانی،1379).
در ایران نیز براساس این دیدگاه ،تحقیقات متنوع و متعددی توسط سازمانها و دانشکده ها طی سال های مختلف انجام گرفته است.براساس نتایج بدست آمده از این تحقیقات عواملی چون عدم رابطه صحیح و سالم بین افراد خانواده، بی توجهی والدین به فرزندان و کمبود محبت، عدم رفت و آمد فرزندان، اعتیاد یکی از والدین یا یکی از اعضای خانواده ،پایین بودن میزان پایبندی افراد خانواده به مذهب و اعتقادات مذهبی ،پایین بودن سطح دانش ،خشونت در خانواده و عدم امنیت فرزندان در گرایش افراد به اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر موثر بوده است(همان،ص64).
تحقیقات انجام شده در زمینه اعتیاد
مهمترین علل اعتیاد در سطح میانه خانواده است. روابط خانوادگی و الگوهای رفتاری خانواده نقش مهمی در سوق دادن افراد به استفاده از مواد مخدر دارد.تحقیقات گسترده در کشورهای مختلف جهان نشان داده است که افراد معتاد بیش از بقیه به خانواده های بی ثبات تعلق دارند.
مروری بر پژوهش های انجام شده در جهان
برون ساید و همکارانش در این رابطه می گویند:آشفتگی خانوادگی از توانایی نوجوانان و جوانان برای سازش با انواع فشارهای روانی می کاهد و این عامل نوجوانان را برای استعمال مواد مخدر مستعد می کند.برای پیشگیری از مصرف مواد مخدر، والدین باید محدودیت های روشنی برای فرزندان بگذارند و خود الگوهای مناسبی برای آنان باشند همچنین محیطی حمایتی و دوست داشتنی برای آنها فراهم کنند.در مطالعه ایی که در امریکا انجام شد رابطه ی خانواده و معتاد جوان مورد بررسی قرار گرفت، نتایج نشان داد که درگیری خانوادگی در این خانواده ها بیشتر از خانواده های عادی است(داکوف و همکاران،2001).هم چنین، زندگی با والدین بویژه در سنین بلوغ و ارتباط مناسب با آنان ،جو مثبت در خانه(نورکر و لرنر،1996)ارتباط عاطفی قوی، توانایی حل مشکل و مشخص بودن نقش ها در محیط خانوادگی،از عوامل مهم در پیشگیری اعتیاد در جوانان است(رابیستون و پست،1997).
در تحقیقی مقایسه ای که ساختار خانواده و روابط والدین جوان را در فرانسه و انگلستان در رابطه با مصرف مواد بررسی کرد،این نتایج بدست آمد(ویژگی های خانواده که با سوء مصرف مواد رابطه داشت):فرزندانی که رابطه ای رضایت آمیز با پدر و مادر نداشتند و آنهایی که کنترل و نظارت کمتری بر آنها بود،به سوی استفاده از مواد مخدر کشیده می شدند(لدوکس و همکاران،2002).
در 630نمونه ی آمریکایی – آفریقایی،رابطه ی بین گروه همسالان و خانواده در استفاده از مواد مخدر بررسی شد.فشار گروه همسال و مصرف مواد توسط این گروه به گونه ای معناداری با مصرف مواد توسط جوان رابطه داشت.فشار گروه همسال در خانواده های بدون حضور پدر، و یا نا پدری بیشتر بود و نیز مصرف مواد در جوانانی بیشتر بود که با مادر خود رابطه ای تنش زا داشتند(فارل و وایت،1998).
در مجموع مطالعات خارجی نشان می دهند که بسیاری از نوجوانان مبتلا به سوء مصرف مواد گزارش میکنند که محیط خانوادگی آنها دچار مشکل بوده و روابط خانوادگی ضعیف نقش مهمی در گرایش آنها به سوء مصرف مواد داشته است.
جهت دریافت فایل مدل خانواده محور پیشگیری اولیه از سوء مصرف مواد مخدر لطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 1,900 تومان
برچسب ها : مدل خانواده محور پیشگیری اولیه از سوء مصرف مواد مخدر , دانلود مدل خانواده محور پیشگیری اولیه از سوء مصرف مواد مخدر , پیشگیری اولیه , علوم اجتماعی , خانواده , اعتیاد , پیشگیری اولیه